Phụ thuộc vào AI có thể khiến giới trẻ sập bẫy năng lực trung bình

AI đang thay đổi phân bố kỹ năng, đẩy nhiều lao động vào “bẫy năng lực trung bình” nếu không liên tục học hỏi và thích ứng với yêu cầu mới của thị trường.

AI làm gia tăng bẫy “năng lực trung bình” tại các nước

Nhìn vào bức tranh lao động thế giới 7 tháng qua, có thể thấy tỉ lệ thất nghiệp phổ biến nhất ở những lao động có trình độ thấp hoặc trung bình, thực hiện các công việc giản đơn, lặp đi lặp lại và đã bị AI thay thế. Tuy vậy, ở góc độ cá nhân, một bộ phận người lao động cũng đã ngừng nâng cấp kĩ năng và nghiệp vụ, để rồi rơi vào tình trạng “bẫy năng lực trung bình” – một khái niệm mới xuất hiện gần đây.

Bẫy thu nhập trung bình đó là tình trạng khi một quốc gia đã đạt được mức thu nhập trung bình, nhưng không thể tiến xa hơn để trở thành quốc gia thu nhập cao. Theo Ngân hàng Thế giới, ngưỡng thu nhập cao hiện nay được định nghĩa là GDP trên mỗi đầu người vượt 12.000 USD/mỗi năm.

Đối với thị trường lao động, bẫy “năng lực trung bình” là tình trạng trong thị trường lao động, có một tỉ lệ lớn người lao động sau khi đã đạt được một mức năng lực chuyên môn vừa đủ thì đã ngừng phát triển thêm. Kết quả là nền kinh tế có một lực lượng lao động “trung bình hóa” về kỹ năng, làm giảm động lực đổi mới và phát triển.

Diễn đàn Kinh tế Thế giới dự đoán rằng 44% kỹ năng của người lao động sẽ bị AI làm chủ trong giai đoạn 2023-2028. Còn theo gã khổng lồ công nghệ IBM, các nhà lãnh đạo doanh nghiệp ước tính rằng 40% lực lượng lao động của họ sẽ cần phải đào tạo lại kỹ năng trong ba năm tới do việc triển khai AI.

Hồi tháng trước, CEO Amazon – ông Andy Jassy đã gây xôn xao dư luận khi gửi một bản ghi nhớ cho nhân viên, cảnh báo rằng trí tuệ nhân tạo (AI) có thể thay thế họ. Ông cũng cho rằng mối nguy hiểm thực sự là việc phụ thuộc quá mức vào AI có thể tạo ra một thế hệ trẻ thiếu trí tuệ, không đủ năng lực cho các công việc trong tương lai vì họ chưa bao giờ học cách tư duy sáng tạo hoặc phản biện.

Thực trạng bẫy năng lực trung bình tại Mỹ

Tại Las Vegas, Mỹ, Triển lãm AI4 đang được diễn ra. Đây là triển lãm công nghệ AI hàng đầu ở khu vực Bắc Mỹ, năm nay quy tụ tới 8.000 người tham dự đến từ hơn 85 quốc gia. Trong đó có các nhà lãnh đạo công nghệ, giới chuyên gia nghiên cứu, doanh nghiệp khởi nghiệp và những tập đoàn hàng đầu trong lĩnh vực AI.

Triển lãm AI4 rất sôi động, không chỉ bởi lượng người tham dự đông đảo mà còn ở tinh thần háo hức của hàng nghìn doanh nghiệp đang tìm cách khai thác AI như một đòn bẩy khởi nghiệp. Điều đáng chú ý là rất nhiều ý kiến ở đây đều quan tâm đến sự phân hóa lao động trong kỷ nguyên AI. Trong đó có câu chuyện “bẫy năng lực trung bình”. Nhóm nhân lực chưa bị AI thay thế hoàn toàn, song chững lại do chậm thích ứng.

Anh Vicent Yaldoo – Giám đốc bán hàng Cardconnect cho biết: “Họ nên học nhanh, nếu không sẽ rơi vào rắc rối lớn. Họ cần nhanh chóng tìm ra kỹ năng cốt lõi của mình và phát triển nó. Sự chân thật và sáng tạo của họ sẽ giúp họ khác biệt với AI”.

Anh Charley Forey – Nhà sáng lập và điều hành Buildflows AI cho biết: “Chúng ta đang bước vào một thời kỳ không còn chỉ học để nghĩ, mà là học cách để nghĩ, cách đặt đúng câu hỏi, cách xác định đúng thông tin và kết nối các dữ kiện, tận dụng công nghệ để hỗ trợ công việc hằng ngày cũng như phát triển bản thân”.

Với người lao động, câu hỏi có lẽ không còn là có dùng AI hay không mà là thích nghi và sử dụng thế nào. Dự báo 10 năm tới, tại Mỹ, nhiều ngành từng ổn định như trợ lý pháp lý, kế toán, chăm sóc khách hàng sẽ suy giảm hoặc tăng trưởng chậm. Đây chính là những vị trí mắc kẹt trong “bẫy năng lực trung bình”.

AI đang tái định hình phân bố kỹ năng, buộc nhóm lao động trung cấp phải “thích ứng nhanh” nếu không muốn bị bỏ lại trong guồng quay công nghệ.

Nguy cơ dễ bị bỏ lại phía sau

“Bẫy năng lực trung bình” bắt đầu xuất hiện ở một quốc gia châu Á là Hàn Quốc. Hàn Quốc ghi nhận gần 600.000 thanh niên “rút lui” khỏi thị trường lao động trong năm ngoái – một con số cao kỷ lục. Đó là những người từ 15 – 34 tuổi không tham gia vào các hoạt động kinh tế, cũng không tìm việc trong vòng 1-3 năm sau khi hoàn tất đào tạo nghề.

Lý do phổ biến nhất khiến họ quyết định rút khỏi thị trường lao động là do thiếu động lực tìm việc.

Bà Đinh Thị Hà – Trưởng ban Đảm bảo Nguồn lực, FPT Software Korea cho biết: “Xu hướng giới trẻ Hàn Quốc hiện nay họ ưu tiên “cuộc sống không áp lực” hay “giá trị hiện tại” hơn là nỗ lực phấn đấu để phát triển bản thân, hoặc thăng tiến trong công việc. Nhiều người sẵn sàng làm các công việc đơn giản như làm thêm theo giờ tại các cửa hàng tiện lợi, làm shipper… thay vì vào làm tại các công ty để tránh các áp lực nơi công sở. Họ chỉ cần tăng lương chứ không có nhu cầu phấn đấu để thăng tiến”.

Cũng theo bà Đinh Thị Hà, từ nhiều năm nay Chính phủ Hàn Quốc thông qua hệ thống các Academy để đào tạo nghề cho các bạn trẻ. Các bạn được học tập trung về các nhóm ngành nhỏ như: lập trình viên, thiết kế, kế toán, nhân sự, chuyên viên bán hàng… Học xong được hỗ trợ kết nối phỏng vấn và giới thiệu việc làm tới các công ty lớn nhỏ tại Hàn Quốc. Toàn bộ chi phí do chinh phủ chi trả.

Hiện nhiều cơ quan Chính phủ Hàn Quốc đang mở tuyển dụng ra bên ngoài với yêu cầu chú trọng vào năng lực thực sự thay vì bằng cấp. Tại các công ty cũng tập trung hơn vào việc thay đổi môi trường làm việc, dần thay đổi văn hóa: “không được tan làm trước sếp”.

Các công ty hỗ trợ chi phí cho nhân viên tham gia các câu lạc bộ thể thao, ngoại khóa, tổ chức nhiều chương trình khuyến khích học tập và nhiều chương trình đào tạo hữu ích tại công ty. Cho phép luân chuyển qua nhiều vị trí công việc khác nhau để giảm sự nhàm chán, tăng thêm sự mới mẻ cũng như hứng thú làm việc của nhân viên.

Về mặt ngắn hạn, người rơi vào “bẫy năng lực trung bình” có thể cảm nhận được sự ổn định. Nhưng về dài hạn, họ dễ bị bỏ lại phía sau bởi những đồng nghiệp liên tục phát triển và thích ứng nhanh với nhu cầu mới của công việc hoặc thị trường.

Như CEO Amazon Jassy giải thích, những tiến bộ của AI đồng nghĩa với việc nhân viên sẽ làm ít “công việc máy móc” hơn và “tư duy chiến lược” nhiều hơn. Người lao động sẽ cần có khả năng sử dụng AI và quan trọng hơn, họ sẽ cần đưa ra những ý tưởng mới.

Special Offer từ MarketingTrips:

• Tham khảo giải pháp Agency Listing từ MarketingTrips: Agency Networks
• Đăng bài không giới hạn trên MarketingTrips vớfi chi phí chỉ bằng 1 bài đăng (Booking): Content Partner
• Đăng ký (dành cho Agency): Sign up

Tham gia Cộng đồng We’re Marketer của MarketingTrips (Trang tin tức trực tuyến mới nhất về Marketing, Digital Marketing, Thương hiệu, Quảng cáo và Kinh doanh) để thảo luận các chủ đề về Marketing và Business tại: We’re Marketer

Theo VTV