Black company: Cách nhận biết một doanh nghiệp độc hại

Thuật ngữ Black company thường dùng để chỉ những công ty độc hại. Nhân viên thường xuyên căng thẳng, giao tiếp bị hạn chế, văn hóa đổ lỗi tràn lan và mọi người được khen thưởng vì thái độ và hành động phi đạo đức. Làm việc lâu dài trong black company, người lao động có thể trầm cảm, mất động lực, kiệt sức,…Vậy dấu hiệu của black company là gì? Làm thế nào để bạn có thể nhận diện và tránh xa những công ty đen độc hại đó? 

Black company là gì?

Có nguồn gốc từ văn hóa làm việc Nhật Bản, black company (burakku kigyou) hay công ty đen là từ lóng chỉ những công ty có môi trường làm việc độc hại.

Trong những công ty này, người lao động bị bắt nạt, bị bóc lột, phải làm việc liên tục trong môi trường không lành mạnh. Kết quả là họ cảm thấy mất cân bằng, kiệt sức, stress, không có động lực làm việc,… Về lâu dài, làm việc trong môi trường black company độc hại có thể dẫn tới trầm cảm, đột tử hay tự tử vì áp lực công việc.

Các công ty đen thường có đặc điểm sau:

• Lương thấp, không trả lương làm thêm giờ.
• Thời gian làm việc kéo dài (trên 40 giờ/tuần), có ít hoặc không có phúc lợi cho nhân viên.

• Không có ngày nghỉ phép, hoặc có chính sách hạn chế nhân viên nghỉ phép…
• Không có quy trình làm việc, hoặc quy trình thay đổi liên tục.
• Giao tiếp kém hiệu quả, thường là giao tiếp một chiều (sếp ra lệnh, nhân viên làm theo) hoặc thông tin sai lệch,…
• Tỷ lệ nhảy việc cao, phần lớn nhân sự trong công ty là nhân viên trẻ, ít kinh nghiệm.

Đồng thời trong các công ty đen, các cấp quản lý có dấu hiệu thiên vị. Họ thường xuyên khen thưởng, ca ngợi các cá nhân có thái độ làm việc độc hại, bất chấp mọi thứ để đạt kết quả. Ví dụ như thúc ép nhân viên làm việc liên tục nhiều ngày để đạt các mục tiêu công việc, không quan tâm tới vấn đề sức khỏe, nặng lời với nhân viên, tạo áp lực khiến họ phải làm việc thêm giờ, phân biệt đối xử với nhân viên đang mang thai, nuôi con nhỏ…

Dấu hiệu nhận biết một doanh nghiệp được xem là Black Company.

Trong phần trên, bạn đã biết black company là gì. Nhưng trên thực tế, rất khó để người lao động, nhất là những bạn trẻ mới ra trường, nhận biết được đâu là black company.

Ranh giới giữa cống hiến vì công việc (chừng nào còn việc thì còn làm, với suy nghĩ tích cực là cố gắng hết mình vì mục tiêu chung) và bị bóc lột (làm quên ăn quên nghỉ mà không nhận được bất cứ giá trị nào, kể cả kiến thức lẫn tiền bạc) là vô cùng mong manh.

Chúng ta hãy cùng tìm hiểu sâu hơn những dấu hiệu cảnh báo bạn đang làm việc cho một công ty đen.

Black Company thao túng tâm lý nhân viên bằng những lời hào nhoáng.

Mỗi mùa tuyển dụng, các công ty đều cố gắng đưa ra những ưu điểm tốt nhất để thu hút ứng viên. Nhưng bạn hãy cẩn thận với những lời giới thiệu hoa mỹ, tầm nhìn và kế hoạch vĩ đại,… những thứ mà chỉ có thể đánh lừa ứng viên trẻ, sinh viên mới ra trường thiếu kinh nghiệm. Ví dụ như: thu nhập lên đến hàng trăm triệu không cần bằng cấp, chỉ cần nộp hồ sơ nhận việc ngay, việc nhẹ lương cao,…

Những từ này nguy hiểm như thế nào? Ví dụ nhé, một môi trường làm việc hoan nghênh ứng viên chưa có kinh nghiệm có thể là cơ hội tuyệt vời để bạn có được các kỹ năng mới hoặc làm việc trong lĩnh vực mà mình không được đào tạo.

Nhưng nó cũng sẽ thành cái cớ để các công ty đen black company thuyết phục nhân viên làm việc ngoài giờ (không được trả lương). Họ sẽ lập luận là do bạn không có kinh nghiệm nên phải làm việc chăm chỉ hơn những người khác. Họ đang đào tạo cho bạn, nên mức lương bạn nhận đương nhiên phải thấp hơn thị trường,…

Bạn có biết trung bình một nhân viên vừa gia nhập công ty phải mất rất nhiều thời gian mới thật sự mang lại giá trị. Sáu tháng đầu tiên khi nhận việc, chi phí ẩn trong việc đào tạo, quản lý, giúp họ hòa nhập vào môi trường làm việc mới lớn hơn những gì họ mang lại cho công ty rất nhiều.

Vậy nên, nếu bạn phát hiện một công ty tuyển dụng liên tục, số lượng lớn, với lời mời gọi hấp dẫn, bạn hãy cẩn thận. Hiếm có công ty nào đủ nguồn lực để tuyển dụng và đào tạo liên tục nhân viên mới, đặc biệt là họ có ghi chú “không phân biệt ngành đào tạo”.

Nhưng tất nhiên, bạn không thể loại trừ ngay một công ty vì họ sử dụng những từ hoặc cụm từ trên. Điều quan trọng là phải tìm hiểu bối cảnh cụ thể và cách thức họ thực hiện cam kết.

Nhìn chung, thông tin của công ty càng minh bạch, độ tin tưởng càng cao. Bạn đừng ngại đặt câu hỏi cho nhà tuyển dụng trong quá trình phỏng vấn để có quyết định chính xác.

Dấu hiệu khác của một công ty đen là họ không cung cấp, hoặc cung cấp quá ít thông tin về công việc hàng ngày của bạn. Họ cũng có thể sử dụng từ ngữ mơ hồ để mô tả công việc nhằm che đậy công việc thực sự hoặc tạo cảm giác đó là công việc quan trọng, có trách nhiệm lớn lao,… khiến bạn choáng ngợp.

Ví dụ như thuê bạn làm Chuyên viên Marketing, nhưng không mô tả được cụ thể công việc của bạn là gì. Đến khi nhận việc, bạn mới phát hiện ra công việc chỉ là phải gọi một ngày 200 cuộc gọi giới thiệu sản phẩm.

Black Company không có ranh giới rõ ràng giữa các tác vụ và thời gian làm việc.

Các công ty nhỏ, công ty mới thành lập thường ít nhân sự. Do đó, họ chào đón những nhân viên có khả năng làm việc đa nhiệm.

Tuy nhiên, bạn hãy cẩn thận nếu nhiệm vụ của bạn thay đổi liên tục, không báo trước và thậm chí có vẻ tùy tiện. Có thể bạn đang làm việc trong một công ty độc hại, không có quy trình làm việc hoặc quy trình yếu kém.

Bên cạnh đó, các công ty đen black company thường bình thường hóa và tôn vinh việc thiếu các ranh giới lành mạnh giữa cuộc sống cá nhân và công việc.

Họ khuyến khích bạn ưu tiên công việc hơn mọi thứ khác. Luận điểm họ đưa ra là “Em còn trẻ thì nên cống hiến, cố gắng làm việc để học hỏi nhiều hơn, để giỏi giang hơn, chứ vài năm nữa có gia đình rồi, em có muốn thăng tiến cũng khó!”.

Sếp của bạn có thể là người cuồng công việc và mong đợi mọi người cũng làm việc đến kiệt sức giống như vậy. Rất khó để bạn, một nhân viên mới ra về lúc 18h khi sếp trực tiếp còn cặm cụi làm việc và chờ báo cáo từ bạn. Hoặc sếp của bạn có thói quen giao việc vào cuối ngày và hy vọng nhận được kết quả trước cuộc họp sáng hôm sau.

Bạn luôn cảm thấy bất an, lo lắng, mệt mỏi khi làm việc trong các tổ chức được xem là Black Company.

Nếu mỗi ngày thức giấc đi làm, trong đầu luôn nảy sinh ý tưởng “phải nghỉ việc” thì có lẽ bạn nên tin vào linh cảm của mình.

Công việc lúc nào cũng có áp lực, có những lúc khó khăn và thách thức. Nhưng thường cảm giác đó không kéo dài, một khi bạn vượt qua được khó khăn và đạt thành tựu nhất định, bạn sẽ cảm thấy phấn khích, thấy được công nhận và có động lực bước tiếp.

Trong một công ty đen black company thì lại khác. Môi trường làm việc độc hại, căng thẳng về mặt tinh thần có thể bắt đầu ảnh hưởng đến thể chất của bạn.

Bạn có thể cảm thấy toàn bộ cơ thể và bộ não trong tình trạng cảnh giác cao, vì bộ não của chúng ta có khả năng phát hiện mối đe dọa và đưa cơ thể vào chế độ sẵn sàng “chiến đấu hoặc bỏ chạy”. Bạn sẽ thường xuyên căng thẳng, lo lắng, hoảng loạn.

Hơn nữa, tại các công ty đen, KPI (chỉ số đánh giá kết quả thực hiện công việc) không đặt ra để nhằm mục đích tôn vinh cố gắng của bạn.

Ngay khi bạn vừa hoàn thành mục tiêu được đề ra trước đó, người quản lý có thể đặt ra những mục tiêu mới khó khăn hơn để tránh trao thưởng hoặc để bạn phải làm việc nhiều hơn – một hình thức bóc lột sức lao động tinh vi.

Kết quả là bạn cứ mải miết chạy theo công việc mà không rõ khi nào thì hoàn thành. Đó là lý do tại sao rất nhiều người trẻ làm việc trong black company thường xuyên bị kiệt sức, kiệt quệ cả về thể chất và tinh thần.

Ranh giới giữa trắng và đen rất mong manh trong Black Company.

Lựa chọn một nơi làm việc không hề dễ dàng, đặc biệt khi đây là công việc đầu tiên của bạn. Mặc dù chúng ta đã tìm hiểu black company là gì và nắm được các đặc điểm thường có tại công ty đen, nhưng rất khó để phân định rõ ràng.

Ví dụ với tiêu chí đơn giản nhất là tăng ca không được trả lương, mỗi người lao động lại có quan niệm khác nhau. Một số bạn trẻ sẽ cảm thấy thoải mái khi tiếp tục làm thêm một vài giờ (tự nguyện) để hoàn thành công việc và về nhà với đầu óc thoải mái, không vướng bận. Bạn ấy nghĩ: “Đằng nào cũng là việc của mình, làm sớm, xong sớm”. Một số bạn khác lại cảm thấy giờ nào việc đó, để mai cũng chẳng sao, cuộc sống còn có nhiều thứ hơn là công việc.

Vậy nên, những thông tin chúng tôi đưa ra trong bài viết này mang tính chất cảnh báo, giúp bạn tránh xa môi trường làm việc độc hại nhất có thể. Bạn hãy cố gắng tìm hiểu công ty mà bạn ứng tuyển, để được hình ảnh rõ ràng nhất về công việc mà bạn sẽ làm.

“Ở trong chăn mới biết chăn có rận”. Nếu được, hãy tham khảo đánh giá của những người đi trước, đồng nghiệp lớn tuổi trong công ty hoặc những nhân sự đã nghỉ việc để có cái nhìn chân thực của “người trong cuộc”.

Hãy nhớ đừng bao giờ im lặng với mọi hình thức bóc lột và bắt nạt nào nơi công sở. Black company có nhiều cách để thao túng tâm lý của bạn. Ví dụ như đánh giá bạn kém cỏi, để bạn nghĩ mình không còn cơ hội làm việc nào khác. Hoặc ngược lại, họ vẽ ra cho bạn lợi ích to lớn trong tương lai để bạn không dám rời bỏ.

Hãy nhớ rằng, luôn có con đường khác tốt hơn để bạn lựa chọn. Thời gian hai tháng thử việc đủ để bạn cảm nhận được công ty này có thật sự là nơi phù hợp với bạn không. Hãy tỉnh táo, mạnh mẽ để đưa ra những quyết định sáng suốt và rời bỏ các công ty black company càng sớm càng tốt.

Tham gia Cộng đồng We’re Marketer của MarketingTrips (Trang tin trực tuyến về Marketing và Kinh doanh) để thảo luận các chủ đề về Marketing và Business tại: We’re Marketer

Hà Anh  | MarketingTrips